Aktualnie szkolenia (zaburzeń osobowości, borderline, podejścia behawioralne, trening umiejętności; dla profesjonalistów/studentów)

Zaburzenia Odżywiania w Borderline

ponieważ znowu mamy maj- miesiąc świadomości Zaburzenia Borderline- postaramy się o artykuły na ten temat (choć innych, nie znanych Wam dotychczas autorów, my aktualnie jeździmy po konferencjach i jesteśmy zajętę- ale obiecujemy, że nadrobimy zaległości w pisaniu).

Obraz Ciała

Termin obraz ciała został po raz pierwszy użyty przez Paula Schindlera- „Jest to obraz, który tworzymy w naszych umysłach, sposób, w jakie nasze ciało wygląda dla nas samych. Na jego kształtowanie mają wpływ czynniki interpersonalne, środowiskowe i czasowe”. Różni badacze, akcentują inne aspekty obrazu ciała tworząc własne jego definicje. Jaką rolę obrazu ciała akcentują w rozwoju zaburzeń odżywiania?

Jaki jest związek między ciałem, zaburzeniami odżywiania a osobowością borderline?

Szacuje się, że diagnoza osobowości typu borderline dotyczy ok. 1.2%-6% populacji. Wśród chorych rozpoznaje się często inne zaburzenia, między innymi problemy skoncentrowane wokół tematyki doświadczania własnego ciała, w tym zaburzenia odżywiania. W literaturze zaczęło funkcjonować określenie „osobowość wieloimpulsywna”, wskazujące na cechy wspólne osób z bulimią i osobowością borderline.

Czym charakteryzuje się zaburzenie osobowości typu borderline?

Zgodnie z definicją Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, zaburzenie osobowości typu borderline charakteryzuje się przynajmniej pięcioma spośród wymienionych cech: niestabilne, skrajnie biegunowe i intensywne relacje z innymi; impulsywność przejawiająca się w obszarach takich jak: nadużywanie substancji psychoaktywnych, hazard, seks, odżywianie; chwiejność emocjonalna; doświadczanie nieadekwatnej złości i gniewu; zachowania samobójcze i samouszkodzenia; zaburzenia tożsamości, w tym obrazu własnego ciała, poczucia własnej wartości; poczucie pustki; lęk przed porzuceniem oraz podejmowanie wszelkich wysiłków mających temu zapobiec.

Gdzie tutaj miejsce na zaburzenia odżywiania?

Badania wskazują, że rozpowszechnienie zaburzeń osobowości w grupie osób leczonych 
z powodu zaburzeń odżywiania jest częste i waha się w przedziale 23–80% w zależności od stosowanych metod i przyjętych kryteriów. Faktem jest, że zaburzenia osobowości występują dwukrotnie częściej u pacjentek chorujących na anoreksję i bulimię. Zwłaszcza w grupie osób z bulimią i bulimicznym typie anoreksji. Około 25% osób cierpiących na anoreksję ma także osobowość borderline, w przypadku bulimii jest to 28%, co znacznie przewyższa dane dotyczące populacji w ogóle, które określa się w skali od 5 do 10%. Co ważne, wyniki badań wskazują na chroniczny przebieg zaburzeń odżywiania u pacjentek z osobowością typu borderline.
Intensywny lęk przed porzuceniem, problemy z tożsamością, silny, prawie psychotyczny stres to objawy, które głównie kojarzyć mogą się z osobowością borderline, jednak w podobnym nasileniu występują także u osób chorujących na zaburzenia odżywiania. Impulsywność 
u borderline może ujawniać się w szaleństwie objadania się a wymuszanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, moczopędnych, bardzo restrykcyjna dieta jako forma zachowań autodestrukcyjnych typowych dla borderline.
Nie bez znaczenia pozostaje również płeć pacjenta. Kobiety mają większe skłonności 
do łączenia borderline z zaburzeniami odżywiania, podczas gdy mężczyźni cierpią raczej 
z powodu uzależnień. U kobiet często pojawiają się również zaburzenia nastroju, stany lękowe i zespół stresu pourazowego.
Czterema najczęściej rozpoznawalnymi zaburzeniami odżywiania pojawiającymi się razem 
z borderline są: anoreksja; bulimia; zaburzenie napadowego objadania się; atypowe zaburzenia objadania się (np. anoreksja przy zachowanej prawidłowej wadze ciała, zespół nocnego objadania się, nadużywanie środków przeczyszczających i inne).
W literaturze, w kontekście osób z bulimią funkcjonuje nawet termin osobowość wieloimpulsywna, dla której charakterystyczna jest impulsywność dotycząca obszarów takich jak uzależnienia od substancji psychoaktywnych, seks, kradzieże, samouszkodzenia, próby samobójcze. Osoby chorujące na bulimię to również osoby, które są niezadowolone z swojego ciała, spostrzegają siebie jako nieatrakcyjne, nawet bezwartościowe, bardzo często gardząc własną osobą nierzadko pozwalając sobie na karanie siebie w formie wymiotów, samookaleczania. Ponadto w większości uzależniają one swoją samoocenę od osób trzecich. Mając silną potrzebę aprobaty i akceptacji społecznej, zaspokajają oczekiwania innych osób, 
w szczególności tych, których opinia ma dla nich największe znaczenie. Co więcej, obniżone poczucie własnej wartości oraz perfekcjonizm połączony z potrzebą osiągnięć wiąże się z takim sposobem spostrzegania relacji interpersonalnych, w których to one „podporządkowują się” otoczeniu. Odczuwana często w związku z tym frustracja, złość, a ich wyniku zmniejszone lub utracone poczucie kontroli nad różnymi sferami własnego życia, życia w ciągłym stresie, pod presją oraz skłonnościami depresyjnymi prowadząc niekiedy do dramatycznych konsekwencji spowodowanych zachowaniami autodestrukcyjnymi. Nie bez znaczenia jest fakt, iż pacjentki 
z bulimią to osoby, które nie tylko charakteryzują się większą impulsywnością, ale również są mniej uporządkowane, co w skrajnej postaci może przyjmować patologię borderline.
Zachowania autodestrukcyjne, trudności związane z regulacją emocji, samoregulacją, kontrolą impulsów, jak i wysokie zapotrzebowanie na stymulacje, większa impulsywność, która dotyczy przede wszystkim osób z bulimią, jako charakterystyczne cechy osobowości wieloimpulsywnej wpisują się również w charakterystykę zaburzenia osobowości borderline.

Karam Cię CIAŁO

Obraz ciała to dynamiczny proces, który kształtuje się w wyniku rozwoju jednostki oraz jej doświadczeń. Doświadczenia te mogą mieć charakter fizyczny odnosząc się do wyglądu 
i rozmiaru ciała, emocjonalny, społeczny i kulturowy. W zaburzeniach odżywiania to element, o którym nie sposób zapomnieć. Wizerunek ciała a zwłaszcza niezadowolenie z niego odgrywa tam jedną z najważniejszych ról w rozwoju i podtrzymywaniu objawów. Wygląd fizyczny stanowi dla osób chorych jakby filar poczucia własnej wartości, warunek samopoczucia. Poziom zadowolenia z ciała, z siebie wpływa na podejmowane zachowania. Restrykcyjne diety, prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, moczopędnych to najbardziej powszechne z tych zachowań a ich celem jest właśnie przeciwdziałanie niezadowoleniu z swojego ciała i radzeniu sobie z wstydem oraz lękiem z nim związanymi.
Zaburzenia odżywiania mogą więc być aspektem, którego zadaniem jest odciąganie uwagi od ogólnego, niekontrolowanego chaosu w życiu, gdyż koncentrowanie się na masie ciała 
i podejmowanie działań, których celem jest jej regulacja staje się jedną z niewielu kwestii na które pacjent może mieć wpływ – poprzez głodzenie się, przejadanie, a następnie przeczyszczanie na różne sposoby. A ponadto, zaburzenia te można także interpretować jako czynnik, którego zadaniem jest stępienie, oczyszczenie lub pozbycie się emocji. Tego typu autodestrukcyjne modele odżywiania mają za zadanie pomóc pacjentowi radzić sobie 
z codziennym życiem i wiążącymi się z nim różnymi emocjami.
Według K. Thompsona i współpracowników (1999) „wizerunek ciała jest wszystkim”. Stanowiąc swoistą ocenę własnej cielesności, stanowi źródło emocji związanych z tą oceną, które mogą modyfikować zachowania ludzi w różnych sytuacjach- inaczej zachowa się osoba znająca i rozumiejąca swoje ciało, lubiąca je, będąca z niego zadowolona w porównaniu 
z osobą, która nie lubi swojego ciała, nie wie jak może się ono zachować. Pozytywna samoocena może pozwalać na osiąganie sukcesów zawodowych czy też interpersonalnych, podczas gdy negatywna może powodować wycofanie i izolację. Percepcja ciała oddziałuje na nasze plany, pewność siebie, cele, jakie sobie stawiamy, ludzi, jakich poznajemy i z jakimi wchodzimy w związki oraz na ogólne poczucie zadowolenia z życia. Reprezentacja i postawa wobec ciała kształtuje się u dziecka ok. szóstego roku życia. Na kształtowanie Ja cielesnego oraz obrazu ciała wpływają interakcje z opiekunami z okresu dzieciństwa, związane 
z kontaktem fizycznym, bliskością emocjonalną, responsywnością opiekuna na zachowania dziecka.

Wstyd, Obraz ciała i BPD

Badania przeprowadzone wśród osób z diagnozą osobowości borderline wskazują, podobnie jak u osób chorujących na zaburzenia odżywiania, na negatywną postawę wobec własnego ciała u tych osób.
U obu tych grup może ona wynikać z doświadczenia urazów psychicznych w okresie dzieciństwa, włączając w to przemoc fizyczną i psychiczną, zaniedbania związane z ciałem, np. deficyt dotyku lub kontakty intruzywne, czyli takie, które naruszały granice cielesności. Nie bez znaczenia są także doświadczenie poniżania i wyśmiewania, w tym szydzenia z wyglądu dziecka – co prowadzić może do wstydu. Stąd już niedaleko do niezadowolenia z własnego ciała i stosowania różnorodnych zabiegów, które ten poziom zadowolenia miałyby podwyższyć. Na uwagę zasługują także nieprzewidywalne reakcje i zachowania opiekunów, które to mogą z kolei wpłynąć na ukształtowanie się niestabilnego obrazu swojego ciała.
Trudne doświadczenia we wczesnym okresie rozwoju „oddzielają” ciało od psychiki. Wrogość doświadczana ze strony innych znajduje swój wyraz w stosunku danej osoby do własnej cielesności, w uczuciach wstydu, złości, lęku i obojętności wobec ciała, niewrażliwości na jego potrzeby, a nawet „walki” z ciałem, jak mówią o tym pacjentki. Oddzielenie ciała od emocji 
i wynikające z tego poczucie pustki emocjonalnej ma swoje skutki również w zachowaniach samouszkadzających tak częstych u osób za zaburzeniami odżywiania, jak i osobowości borderline. U osobowości borderline będą to, np. samookaleczania, u pacjentów z bulimią wymioty, których celem jest przywrócenie czucia. Wspomniane wcześniej nadużycia fizyczne, prowadzić mogą ponadto do zaburzeń w zakresie percepcji granic swojego ciała, jego rozmiaru – co skutkować może podejmowaniem wysiłków mających na celu jego kontrolę, np. poprzez ćwiczenia fizyczne, stosowanie diet.
W tym kontekście wydaje się dość klarowne, że borderline jako kompleksowe zaburzenie osobowości może wyraźnie manifestować się w zaburzonym modelu odżywiania, potwierdzając istnienie ich związku.

Bibliografia:
Brytek-Matera, A.(2008). Obraz ciała-Obraz siebie, Warszawa: Difin.
Dyer, A., Borgmann, E., Feldman, R. E., Kleindienst, N., Priebe, K., Bohus, M., Vock, S. (2013). Body image disturbance in patients with borderline personality disorder: Impact of eating disorders and perceived childhood sexual abuse. Body Image, (10),  220 – 225.
Głębocka, A., Kulbat, J. (2005). Wizerunek ciała Portret Polek, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kernberg, O. F., Selzer, M.A., Koenigsberg, H.W., Carr, A.C., Appelbaum, A.H. (2007). Psychodynamiczna terapia pacjentów borderline. Warszawa: GWP.
Mikołajczyk, E., Samochowiec, J. (2004) Cechy osobowości u pacjentek z zaburzeniami odżywiania. Psychiatria, 1(2), 91-95.
Nitsch, K., Prajs, E., Kurpisz, J., Tyburski, E. (2012). Obraz ciała i jego zaburzenia. Aspekty teoretyczne w kontekście wybranych jednostek psychopatologicznych. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 12(3), 176-182.
Sansone, R. A., Wiederman M.W., Monteith, D. (2001). Obesity, Borderline Personality Symptomatology, and Body Image Among Women in a Psychiatric Outpatient Setting. International Journal of Eating Disorders, 29(1), 76 – 79.
Schier, K. (2010). Rozegrane w ciele – obraz ciała u osób ze strukturą osobowości borderline. W: Brytek – Matera, A. (red.), Ciało w dobie współczesności. Wybrane zagadnienia z problematyki obrazu własnego ciała (ss. 9 – 27). Warszawa: Diffin.
Sobański, J., A., Klasa, K., Müldner-Nieckowski, Ł., Dembińska, E., Rutkowski, K., Cyranka, K. (2013) Seksualne wydarzenia urazowe a obraz zaburzeń nerwicowych – objawy związane i nie związane z seksualnością. Psychiatria Polska, 47(3), 411-431.
Szpietowska, A. (2014).Percepcja własnego ciała u kobiet z zaburzeniem osobowości typu borderline – badania pilotażowe. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14 (1), 29–36.
Wyszogrodzka-Kucharska, A., Remlinger-Molenda, A. (2005). Współwystępowanie zaburzeń osobowości i zaburzeń odżywiania – opis przypadku pacjentki z bulimią i osobowością nieprawidłową typu borderline. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 5 (2), 106–109.